Jak zwolnić członka zarządu (prezesa) spółki?
Procedura zwolnienia członka zarządu spółki może wyglądać różnie w zależności od tego, w jaki sposób członek zarządu został „zatrudniony” w spółce.
O tych sposobach możesz przeczytać tutaj: Członek zarządu, a ZUS
Zdecydowanie najwięcej problemów i wątpliwości budzi sytuacja, w której członek zarządu (prezes) zatrudniony jest w spółce w oparciu o umowę o pracę i właśnie tego przypadku dotyczy niniejszy tekst.
Procedura rozstania z członkiem zarządu – krok pierwszy odwołanie z funkcji
Na początku chciałbym żebyś zrozumiał i w pełni uświadomił sobie jedną bardzo ważną okoliczność dotyczącą członków zarządu spółki. To coś, co zdecydowanie odróżnia te osoby od wszystkich innych pracowników spółki i sprawia, że procedura zwolnienia ich ze spółki jest taka wyjątkowa.
Członek zarządu zatrudniony w oparciu o umowę o pracę jest związany ze spółką na dwa sposoby. Żeby skutecznie rozstać się z taką osobą pracodawca musi zerwać oba te połączenia. Tymczasem każde z nich wymaga innych czynności. Zwolnienie członka zarządu wymaga więc skutecznego przeprowadzenia aż dwóch oddzielnych procedur.
Pierwsze połączenie to powołanie do zarządu spółki.
W spółce z o.o. do powołania dochodzi najczęściej na mocy uchwały zgromadzenia wspólników. W spółce akcyjnej z zasady potrzebna jest uchwała rady nadzorczej. Umowa czy statut spółki mogą jednak kreować w tym zakresie inne zasady.
Powołanie do zarządu zapewnia jego członkowi wszystkie prawa wynikające z kodeksu spółek handlowych m.in. do reprezentacji spółki, podpisywania w imieniu spółki umów, zaciągania w jej imieniu zobowiązań itd.
Zatem odwołanie członka czy prezesa zarządu wymaga w pierwszej kolejności powzięcie przez odpowiedni organ odpowiedniej uchwały, która pozbawi go uprawnień członka zarządu. To dosyć oczywiste.
Natomiast nie jest oczywiste to, że takie odwołanie nie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę. Pomimo odwołania z zarządu – były członek nadal jest zatrudniony w spółce. Nie myśl sobie, że to tylko formalności, które nie mają większego znaczenia.
Zwróć uwagę, że przecież np. wysokość wynagrodzenia członka zarządu (z reguły wysokiego) reguluje umowa o pracę, a nie akt powołania. Umowa o pracę daje członkowi zarządu prawa właściwe dla pracowników (oprócz wynagrodzenia prawo do urlopu, chorobowego, uprawnienia związane z macierzyństwem itd.). Żeby pozbawić go tych praw, należy z nim rozwiązać umowę o pracę.
Jeśli spółka zatrzyma się na pierwszym etapie, tzn. tylko odwoła członka zarządu, ale nie rozwiąże z nim umowy o pracę, ta osoba będzie miała nadal prawo do wynagrodzenia i innych świadczeń. Może to są formalności, ale ich zlekceważenie może być dla spółki kosztowne.
Krok drugi – rozwiązanie umowy o pracę z członkiem zarządu spółki z o.o.
Żeby nie narażać spółki na straty, trzeba przejść do kolejnego etapu procedury i rozwiązać z byłym już członkiem zarządu umowę o pracę. Tutaj trzeba wykazać wiele ostrożności.
Po pierwsze w treści oświadczenia pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nieokreślony trzeba wskazać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę. Najczęściej dobrą przyczyną będzie sam fakt odwołania członka zarządu z pełnionej przez niego funkcji. Nie zawsze tak będzie, ale o tym opowiem Ci później.
Kto wypowiada członkowi zarządu umowę o pracę?
Drugi problem też wiąże się z formalnościami. Otóż, kto ma się podpisać się pod oświadczeniem o rozwiązaniu umowy o pracę z byłym członkiem zarządu?
Na tym tle dochodziło do wielu sporów, które ostatecznie rozstrzygał Sąd Najwyższy. Ostatecznie ustalono, że umowę o pracę w takim wypadku powinien rozwiązać zarząd. W końcu do zarząd jest upoważniony do reprezentacji spółki.
W konkretnym wypadku może to być zatem inny członek zarządu, który nie został odwołany, albo nowo wybrany zarząd. Jeśli w spółce jest wydelegowana osoba do wykonywania funkcji pracodawcy (art. 3(1) k.p.), to wtedy tak osoba może rozwiązać umowę o prace z członkiem zarządu.
W wyjątkowych wypadkach, kiedy jednocześnie dochodzi do odwołania członka zarządu przez radę nadzorczą, ten organ jest uprawniony do rozwiązania umowy o pracę.
Jednak takie działanie jest ryzykowne i w pewnych warunkach można je podważyć. Wystarczy wskazać, że rada nadzorcza w takim wypadku powinna działać jako całość (a zatem dokument rozwiązania umowy powinien zawierać podpisy wszystkich członków rady). Takie oświadczenie będzie wadliwe jeśli zamiast wszystkich jej członków podpisze się np. tylko przewodniczący rady, albo większość.
Po co w ogóle Ci o tym mówię? Czy jeśli niewłaściwy organ dokona wypowiedzenia umowy o pracę, to czy umowa się nie rozwiąże? To też ciekawe pytanie i w tym przypadku nad odpowiedzią również głowił się Sąd Najwyższy.
Ostatecznie uznano, że nawet jeśli w ramach powyższej procedury doszło do błędów, to umowa o pracę – co do zasady – ulega rozwiązaniu. Wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy np. członka zarządu zwalnia przewodniczący rady nadzorczej, ale działając bez wiedzy i zgody pozostałych członków rady oraz innych organów spółki. Jeśli zaś w spółce jest wola rozstania się z członkiem zarządu to nawet błędy formalne powodują skuteczne rozwiązanie umowy o pracę, ale…
No właśnie… ale istnienie takich błędów formalnych będzie uprawniało członka zarządu do wystąpienia z pozwem do sądu pracy i domagania się odszkodowania (co do zasady trzy miesięczne wynagrodzenia brutto) lub nawet (w wyjątkowych wypadkach) przywrócenia do pracy!
To chyba dobry powód, żeby odpowiednio przeprowadzić powyższą procedurę.
Więcej:
Inne ryzyka związane z rozwiązaniem umowy o pracę z członkiem zarządu spółki
Pamiętaj także, że rozwiązanie umowy o pracę z członkiem zarządu jest obwarowane wszystkimi zakazami, które obowiązują innych – szeregowych – pracowników.
Tj. spółka nie może wypowiedzieć takiej umowy kiedy członek zarządu jest na urlopie lub w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Jest to także zakazane kiedy członek zarządu jest w ciąży lub korzysta z innych uprawnień związanych z macierzyństwem. Znaczenie częściej w grę wchodzą też uprawnienia przedemerytalne.
Więcej: Przedemerytalna ochrona przed utratą pracy
Uwaga też na objęcie członka zarządu ochroną przez organizacje związkowe. Wówczas trzeba przeprowadzić odpowiednia procedurę, o której pisałem tutaj:
- Konsultacja rozwiązania umowy o pracę ze związkami zawodowymi
- Procedura konsultacji związkowej przy rozwiązaniu umowy o pracę
Odprawa dla zwalnianego członka zarządu
Sygnalizowałem już wyżej, że zwykle dobrym uzasadnieniem do rozwiązania umowy o pracę z członkiem zarządu będzie już sam fakt odwołania go z pełnionej funkcji.
Muszę jednak tę kwestie wyjaśnić, bo w pewnych sytuacjach po zwolnieniu były członek zarządu będzie mógł domagać się zasadzenia odprawy z tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych.
Więcej na temat odprawy i jej wysokości znajdziesz w poniższym tekście, jednak przeczytaj do końca ten artykuł, to ważne w jakich okolicznościach członek zarządu może liczyć na odprawę.
Więcej: Kiedy należy się odprawa
Po pierwsze ryzyko wypłaty odprawy powstaje tylko wówczas, kiedy w spółce jest zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę co najmniej 20 osób. Jeśli jest ich mniej lub zatrudnione osoby nie są w stosunku pracy (np. pracują na zlecenie), członek zarządu w żadnych wypadku nie otrzyma odprawy.
Natomiast jeśli liczba pracowników jest wystarczająca zwolnienie członka zarządu wymaga podjęcia szczególnych środków. Musisz wiedzieć, że odprawa z ustawy o zwolnieniach grupowych należy się wówczas, gdy umowa o pracę została rozwiązana wyłącznie z przyczyn pozostających po stronie pracodawcy.
Jeśli w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę spółka wskaże, że jedynym powodem zwolnienia członka zarządu było jego odwołanie, to jest to przyczyna, która pozostaje wyłącznie po stronie pracodawcy. Przecież to była decyzja pracodawcy, żeby odwołać członka zarządu.
Warto w tym miejscu zauważyć, że spółka nie musi się nikomu tłumaczyć dlaczego odwołuje członka zarząd. To jest jej decyzja. Decyzja o odwołaniu nie musi mieć żadnego uzasadnienia.
Natomiast czas na tłumaczenia przyjdzie w sądzie pracy. To w sądzie pracy spółka musi udowodnić, że rozwiązanie współpracy z członkiem zarządu – czyli jego odwołanie, a następnie rozwiązanie z nim umowy o pracę było spowodowane jego zachowaniem. W przeciwnym razie spółka zapłaci odprawę.
Jakie to mogą być powody? Np. stwierdzenie niekompetencji lub utrata zaufania (oczywiście te okoliczności muszą mieć podstawę w zachowaniu członka zarządu). Powodem może być też prowadzenie działalności konkurencyjnej lub nieporozumienia pomiędzy członkami zarządu. Dobrze, jeśli całej procedurze rozstania się z członkiem zarządu towarzyszy brak udzielenia mu absolutorium.
Dobrze, jeśli te powody znajdą się w treści uchwały o odwołaniu członka zarządu. Tego oczywiście nie wymagają przepisy prawa, ale… W takim przypadku były członek zarządu będzie w gorszej pozycji, co ostatecznie może spowodować, że zrezygnuje z toczenia wątpliwej sprawy sądowej przeciwko spółce.
Po drugie w toku procesu twierdzenia spółki o tym, że to zachowanie byłego członka zarządu było podstawą rozwiązania umowy o pracę będą bardziej wiarygodne. Przypominam, że w sprawie o odprawę, to spółka będzie musiała udowodnić, że przyczyny zwolnienia pozostawały po stronie pracownika, a nie na odwrót. Dlatego to spółka musi zadbać o to, żeby dowodami na tę okoliczność dysponować.
