Urlop bezpłatny to szczególna instytucja prawa pracy, która pozwala pracownikowi na czasowe zwolnienie się z obowiązku świadczenia pracy, przy jednoczesnym zawieszeniu obowiązku wypłaty wynagrodzenia przez pracodawcę. Choć wydaje się, że taki urlop „zamraża” stosunek pracy, w praktyce pojawia się wiele pytań – przede wszystkim dotyczących tego, czy w jego trakcie możliwe jest wypowiedzenie umowy?
Urlop bezpłatny a wypowiedzenie
Czy można wypowiedzieć umowę na urlopie bezpłatnym? Co do zasady pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, niezależnie od tego, czy jest to urlop wypoczynkowy, macierzyński czy bezpłatny. Wynika to z art. 41 Kodeksu pracy, który wprost stanowi, że w okresie urlopu pracownika oraz innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca nie ma prawa wręczyć wypowiedzenia. Urlop bezpłatny traktowany jest jako usprawiedliwiona nieobecność, która uprawnia do ochrony zatrudnienia na czas jego trwania.
Oznacza to, że pracownik korzystający z urlopu bezpłatnego korzysta z ochrony przed wypowiedzeniem, a jego stosunek pracy w tym czasie nie może być rozwiązany w zwykłym trybie.
Jakie prawa ma pracownik na urlopie bezpłatnym?
Prawa pracownika na urlopie bezpłatnym reguluje Kodeks pracy. Urlop bezpłatny wiąże się z określonymi konsekwencjami:
- zawieszenie obowiązków stron – pracownik nie świadczy pracy, a pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia,
- ochrona przed wypowiedzeniem na urlopie – pracownik jest objęty zakazem wypowiedzenie podczas urlopu bezpłatnego,
- czas trwania urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy pracownika,
- pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym traci prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia po 30 dniach od wzięcia takiego urlopu,
- możliwość podjęcia pracy u innego pracodawcy – jeżeli strony tak ustalą, pracownik na urlopie bezpłatnym może wykonywać pracę w innej firmie.
Warto jednak pamiętać, że urlop bezpłatny nie jest okresem składkowym w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach społecznych, co może mieć wpływ na emeryturę.
Ochrona stosunku pracy – pracodawca może wręczyć wypowiedzenie podczas urlopu?
Wypowiedzenie umowy o pracę w trakcie nieobecności narusza przepisy prawa pracy i jest wadliwe. Pracownik, który otrzyma wypowiedzenie w takim okresie, może odwołać się do sądu pracy w ciągu 21 dni od jego doręczenia. Sąd w takiej sytuacji może uznać wypowiedzenie za bezskuteczne, przywrócić pracownika do pracy albo zasądzić odszkodowanie. Istnieje jednak możliwość rozwiązania umowy za porozumieniem stron w trakcie urlopu. Pracownik może także samodzielnie złożyć wypowiedzenie.
Należy pamiętać, że ochrona nie obejmuje wszystkich przypadków – ustawodawca przewiduje wyjątki, w których pracodawca może wręczyć wypowiedzenie.
Jakie są wyjątki od zakazu wypowiedzenia na urlopie?
Mimo ogólnej ochrony, Kodeks pracy przewiduje pewne wyjątki, kiedy pracodawca może rozwiązać umowę także w trakcie urlopu bezpłatnego:
- upadłość lub likwidacja pracodawcy – w takim przypadku możliwe jest wypowiedzenie umowy niezależnie od urlopu,
- ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (dyscyplinarka) – pracodawca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 Kodeksu pracy),
- zwolnienia grupowe – jeśli urlop bezpłatny trwa powyżej trzech miesięcy, pracownika można objąć zwolnieniami grupowymi na podstawie przepisów szczególnych,
- porozumienie stron – niezależnie od urlopu, zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą wystąpić z propozycją rozwiązania umowy w drodze porozumienia.
Urlop bezpłatny daje pracownikowi czas na załatwienie spraw osobistych, rozwój zawodowy czy pracę w innej firmie, jednocześnie chroniąc go przed rozwiązaniem stosunku pracy. Zgodnie z prawem, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy w czasie urlopu, chyba że zachodzą szczególne okoliczności, takie jak upadłość firmy czy poważne naruszenie obowiązków pracowniczych.
Jeżeli jednak dojdzie do wręczenia wypowiedzenia podczas urlopu bezpłatnego, pracownik ma pełne prawo bronić swoich interesów przed sądem pracy. W takich sytuacjach warto skorzystać z pomocy adwokata specjalizującego się w prawie pracy, aby skutecznie podważyć wadliwe działania pracodawcy.
