Pracownik ma możliwość podjęcia obrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę składając odpowiednie odwołanie do Sądu Pracy. Pracownik może w treści odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę dochodzić różnego rodzaju roszczeń. Wybór roszczenia przysługuje pracownikowi, jednak sąd nie w każdym wypadku, będzie związany wyborem dokonanym przez pracownika. Pracownikowi zatrudnionemu w oparciu o umowę zawartą na czas nieokreślony, przysługują trzy rodzaje roszczeń.
Po pierwsze pracownik może wystąpić z żądaniem uznania wypowiedzenia za bezskuteczne. Wygrana w sprawie będzie oznaczać, że wypowiedzenie zostanie uznane za niebyłe, a umowa o pracę nie ulegnie rozwiązaniu po upływie terminu wypowiedzenia.
Dochodzenie roszczenia o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne staje się niemożliwe, jeśli okres wypowiedzenia zakończy swój bieg w toku procesu przed Sądem Pracy. Ze względu na to, że postępowania sądowe trwają stosunkowo długo, w większości przypadków okres wypowiedzenia kończy się przed zakończeniem procesu.
Upływ terminu wypowiedzenia powoduje niemożliwość dochodzenia uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, jednak otwiera możliwość wystąpienia z roszczeniem o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach. W wypadku takiego roszczenia pozytywny dla pracownika wyrok będzie zobowiązywał pracodawcę do przywrócenia pracownika do pracy.
Ponieważ bardzo często nie wiadomo, czy proces zakończy się przed czy po upływie terminu wypowiedzenia, w praktyce bardzo często żądanie odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę będzie sformułowane alternatywnie w następujący sposób:
Wnoszę o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, a w wypadku upływu okresu wypowiedzenia przed końcem postępowania, o przywrócenie do pracy.
Często powrót do pracy lub też dalsze pozostawanie w zatrudnieniu po wygranym procesie z pracodawcą nie jest przyjemne. Stąd najczęściej wybieranym przez pracowników w praktyce roszczeniem jest żądanie zapłaty odszkodowania.
Przy tak sformułowanym roszczeniu upływ okresu wypowiedzenia definitywnie kończy stosunek pracy, jednak jeśli w toku procesu Sąd Pracy ustali, że wypowiedzenie było niezgodne z przepisami prawa pracy, przyzna pracownikowi odszkodowanie.
Wysokość tego odszkodowania jest uzależniona od wysokości średniego wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika za okres ostatnich trzech miesięcy. Sąd może przyznać odszkodowanie w kwocie odpowiadającej maksymalnie trzykrotności tego wynagrodzenia, zaś minimalna jego wysokość to wartość wynagrodzenia za 2 tygodnie. W żadnym wypadku odszkodowanie nie może być niższe niż wartość wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
W tym miejscu należy zaznaczyć, że długość wypowiedzenia, a tym samym minimalna wysokość odszkodowania z tytułu bezprawnego wypowiedzenia umowy o pracę jest uzależniona od długości stażu pracy u danego pracodawcy. Jeśli pracownik zatrudniony jest przez okres co najmniej 3 lat, wówczas okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Jeśli długość zatrudnienia wynosiła co najmniej 6 miesięcy, ale mniej niż 3 lata, wówczas pracownikowi będzie przysługiwał miesięczny okres wypowiedzenia. Jeszcze krótszy staż pracy będzie oznaczał wypowiedzenie dwutygodniowe.
Na zakończenie należy wskazać, że Sąd Pracy może po przeprowadzeniu postępowania dowodowego przyjąć, że żądanie pracownika dotyczące uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub żądanie przywrócenia do pracy jest niemożliwe lub niecelowe. W takim wypadku nawet jeśli pracownik będzie nadal podtrzymywał taki roszczenie, Sąd Pracy może – jeśli uzna to za stosowne – zamiast nich zasądzić na rzecz pracownika odszkodowanie.
