Prawo pracy przewiduje, że nie każdego pracownika można tak po prostu zwolnić. Niektórzy mają ochronę – niczym pas bezpieczeństwa – która chroni ich przed nagłym zakończeniem zatrudnienia. Ochrona przed zwolnieniem oznacza, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem objętym tą ochroną, chyba że spełnione zostaną szczególne warunki określone w przepisach prawa pracy. Kto jest chroniony przed zwolnieniem? Czy jest możliwe zwolnienie kobiety w ciąży lub związkowca? Na te i inne pytania odpowiedź znajdziesz w niniejszym artykule.
Kto jest chroniony przed wypowiedzeniem?
Istnieją pewne grupy uprzywilejowane, którym przysługuje szczególna ochrona przed wypowiedzeniem. Przepisy kodeksu pracy wskazują, że chronieni przed wypowiedzeniem są przede wszystkim:
- Pracownice w ciąży – co do zasady pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy z kobietą w ciąży, chyba że zachodzą szczególne okoliczności (np. likwidacja zakładu pracy).
- Pracownicy korzystający z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego
- Pracownicy w czasie zwolnienia lekarskiego – nie można wypowiedzieć umowy, chyba że upłynie okres ochronny (np. jeśli nieobecność trwa ponad 3 miesiące a pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy).
- Pracownicy w wieku przedemerytalnym – pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, i który ma odpowiedni staż pracy, jest chroniony przed wypowiedzeniem.
- Członkowie związków zawodowych – osoby te objęte tzw. ochroną związkową nie mogą zostać zwolnione bez zgody związku zawodowego. Bez tej zgody każde wypowiedzenie będzie z mocy prawa nieważne.
Czy związkowiec może być zwolniony?
Zwolnienie związkowca jest możliwe, ale musi być dokonane w określony sposób. Nie można wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę związkowca bez zgody zarządu związku zawodowego. Dotyczy to zarówno rozwiązania umowy za wypowiedzeniem, jak i rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Pracodawca musi więc wystąpić do zarządu organizacji związkowej o pisemną zgodę.
Bez zgody zwolnienia można dokonać tylko wyjątkowo np. w przypadku likwidacji pracodawcy. Zgoda nie jest też potrzebna w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy z upływem terminu, na jaki została zawarta.
Czy kobieta w ciąży podlega ochronie?
Tak, kobieta w ciąży podlega szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę. Ochrona obowiązuje niezależnie od rodzaju umowy. Kobietę w ciąży można zwolnić tylko w wyjątkowych sytuacjach. Wśród tych sytuacji można wymienić:
- Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych – np. kradzież, celowe działanie na szkodę pracodawcy, poważne naruszenie dyscypliny pracy. W takim przypadku możliwe jest tzw. zwolnienie dyscyplinarne, ale tylko wtedy, gdy istnieją mocne dowody, a jeśli pracownica jest członkiem związku zawodowego, potrzebna jest zgoda tej organizacji.
- Likwidacja lub upadłość pracodawcy – gdy pracodawca kończy działalność gospodarczą lub ogłasza upadłość, ochrona pracownicza ustępuje wobec wyższych okoliczności.
Co grozi za nielegalne wypowiedzenie?
Ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę nie jest bezwzględna, ale jej naruszenie może skutkować poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Wypowiedzenie umowy o pracę w sposób niezgodny z prawem – czyli z naruszeniem przepisów Kodeksu pracy, może być uznane za bezskuteczne. Wypowiedzenie niedozwolone może skutkować:
- przywróceniem przez sąd pracownika do pracy
- zasądzeniem wynagrodzenia za cały okres pozostawania pracownika bez pracy
- obowiązkiem wypłaty odszkodowania na rzecz pracownika
W przypadku rażącego naruszenia przepisów prawa pracy (np. zwolnienie kobiety w ciąży z mimo sprzeciwu związku zawodowego), Państwowa Inspekcja Pracy może także nałożyć na pracodawcę karę grzywny.
Wypowiedzenie a ochrona to zagadnienie często poruszane w sprawach dotyczących pracowników objętych szczególnym statusem. Pracodawca powinien znać podstawy, na jakich prawo pracy wypowiedzenie dopuszcza wobec pracownika objętego ochroną. Często jednak sytuacje te wymagają omówienia z prawnikiem.
